حفاظت در برابر تماس مستقيم و غیر مستقیم نظام مهندسی برق
13-3 اصول اساسي در تأسیسات برق
13-3-1 اصول حفاظت
هدف از مقررات ذكر شده در اين بخش، تضمين ايمني افراد، حيوانات و سلامت ساختمان‌ها و محتويات و تجهيزات آن در مقابل خطرات و خسارات احتمالي ناشي از استفاده عادي از تأسيسات الكتريكي است.
در تأسيسات برقی دو عامل عمده خطر به قرار زیر وجود دارد.
الف) جريان‌هاي برق گرفتگي
ب) دماهاي زياد، كه ممكن است منجر به ايجاد سوختگي‌ها، آتش سوزي‌ها و ديگر صدمات شود.
13-3-1-2 حفاظت در برابر تماس مستقيم
اشخاص و حيوانات بايد در مقابل خطرات ناشي از احتمال تماس با قسمت‌هاي برقدار تأسيسات برقی حفاظت شوند. اين حفاظت ممكن است با يكي از روش‌هاي زير تأمين شود:
الف) جلوگیری از عبور جریان از بدن اشخاص یا حیوانات
ب) حفاظت با استفاده از عايق بندي قسمت‌هاي برقدار قابل دسترس
پ) حفاظت با استفاده از حصاركشي يا ايجاد موانع و يا استفاده از محفظه‌ها
ت) حفاظت با استقرار در خارج از محدوده دسترس (ردیف 13-2-3-41)
ث) محدود كردن جريان كه ممكن است از بدن عبور كند به ميزاني كمتر از جريان برق گرفتگي
ج) استفاده از کلید جریان باقی مانده (RCD) به عنوان حفاظت اضافی
چ) استفاده از منابع تغذیه با ولتاژ ایمنی خیلی پایین (SELV,PELV ,FELV) مطابق استاندارد IEC 60536
13-3-1-3 حفاظت در برابر تماس غير مستقيم
اشخاص و حيوانات بايد در مقابل خطرات احتمالي ناشي از تماس با بدنه‌هاي هادي، حفاظت شوند. اين حفاظت ممكن است به يكي از روش‌هاي زير تأمين شود:
الف) جلوگیری از عبور جریان اتصالی از بدن اشخاص یا حیوانات
ب) محدود كردن جريان اتصالي كه ممكن است از بدن عبور كند به ميزان كمتر از جريان برق گرفتگي
پ) حفاظت با استفاده از هادی حفاظتی و قطع خودکار مدار تغذیه، به محض بروز نقصی که ممکن است به عبور جریان از بدن که در تماس با بدنه هادی است، منجر شود. در موقعی که این جریان مساوی یا بیشتر از جریان برق گرفتگی است.
ت) حفاظت بدون استفاده از هادی حفاظتی و قطع خودكار مدار تغذيه شامل موارد زير:
– حفاظت با استفاده از تجهيزات كلاس عایق بندی II (عايق بندي دوبل داراي عايق اوليه و ثانويه)
– حفاظت با استفاده از تجهيزات كلاس عایق بندی III (با ولتاژ ايمني خيلي پايين SELV ,PELV ,FELV) مطابق استاندارد IEC 60536
– حفاظت با استفاده از هم بندي هم ولتاژ كننده بدون اتصال زمين
– حفاظت با استفاده از محيط‌هاي عايق
– حفاظت با استفاده از جدايي الكتريكي (ترانسفورماتور ايزوله، سيستم IT)
13-3-1-4 حفاظت در برابر هر دو نوع تماس مستقيم و غير مستقيم
يكي از روش‌هايي كه قادر به تامين ايمني هم در برابر تماس مستقيم و هم در برابر تماس غير مستقيم است، استفاده از ولتاژ خيلي پايين مي‌باشد كه در تاسيسات محيط‌هاي خاص از قبيل حمام، استخر، سونا و غيره استفاده مي‌شود.
اين سيستم شامل سه نوع ولتاژ خيلي پايين است كه شرح خلاصه شرايط و مدارهاي اين سيستم‌ها در جدول شماره 13-3-1-4 ذكر شده است.
جدول 13-3-1-4 سيستم‌هاي ولتاژهاي خیلی پايين (EELV,PELV,SELV)
| نام سيستم | منابع و مدارها | رابطه مدارهاي سيستم و بدنه هادي با زمين |
| SELV | ترانسفورماتور مجزا كننده ايمن يا منبع ايمن معادل آن، مدارهاي با جدايي حفاظتي | مدارها بدون اتصال به زمين مي‌باشند، بدنه‌هاي هادي نبايد دانسته به زمين اتصال داده شوند. |
| PELV | ترانسفورماتور مجزا كننده ايمن يا منبع ايمن معادل آن، مدارهاي با جدايي حفاظتي | از مدارهاي با اتصال به زمين مي‌توان استفاده كرد. بدنه‌هاي هادي مي‌توانند به زمين وصل باشند. |
| EELV | منابع تغذيه ايمن نيستند و ايمن بودن آن‌ها الزامي نيست مدارها بدون جدايي حفاظتي مي‌باشند. | از مدارهاي با اتصال به زمين مي‌توان استفاده كرد. بدنه‌هاي هادي بايد به هادي حفاظتي مدار اوليه وصل شوند. وصل هادي حفاظتي مدارهاي FELV به زمين مجاز مي‌باشد. |
ولتاژ خيلي پايين ايمني Safety Extra Low Voltage=SELV
ولتاژ خيلي پايين حفاظتي Protective Extra Low Voltage=PELV
ولتاژ خيلي پايين عملياتي Functional Extra Low Voltage=FELV
